महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी अधिनियम (एमजीएनआरईजीए) हा एक ऐतिहासिक योजना आहे, ज्याच्या माध्यमातून ग्रामीण क्षेत्रातील प्रत्येक घरांना 100 दिवसांसाठी रोजगार देण्याचे अधिकार आहे. या योजनेच्या माध्यमातून ग्रामीण क्षेत्रातील जनतेला जीवनाची सुरक्षा मिळवायला, रोजगार प्रदान करायला व पूर्वानुमानित लागणार्या प्रोजेक्ट्सचे कारणांसह ग्रामीण अर्थव्यवस्थेत वृद्धी आणण्याचे उद्दिष्ट आहे.

म्हणजे आपल्याला या योजनेची महत्वाची माहिती आवडते आहे, पण त्याचा आरंभ कसा झाला आणि या योजनेच्या उद्दिष्टांवर असलेले प्रमुख प्रोजेक्ट्स कोणते आहेत, हे तुम्हाला कळवण्याची गरज आहे.

एमजीएनआरईजीए या योजनेचे आद्यावतार म्हणजे राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार योजना (एनआरईजीए) असे दोन वर्ष आधी झाले होते. ह्या योजनेचा मुख्य उद्दिष्ट ग्रामीण क्षेत्रातील निरर्थकता व गरजेच्या कारणांना वचवणे आहे. या योजनेतून ग्रामीण जनतेच्या आर्थिक आणि सामाजिक स्थितीचा सुधारणा होण्याचा प्रयत्न केला जातो.

या योजनेचे प्रमुख लक्ष्य असे आहेत:

1. ग्रामीण क्षेत्रातील अर्थव्यवस्थेच्या वृद्धीसाठी कामगारांना उपलब्ध रोजगार प्रदान करणे.
2. अनुप्रयोगी आणि जिवनोपायक कामोंच्या माध्यमातून ग्रामीण क्षेत्रातील आदिवासींना, महिलांना आणि मुक्तबच्चंना रोजगार प्रदान करणे.
3. पैशांचे प्रभावी वापर निर्देशित करणे आणि ग्रामीण क्षेत्रातील अर्थव्यवस्थेतील सुधारणा करणे.
4. अर्थव्यवस्थेच्या सुधारणा, सामाजिक न्याय, आत्मनिर्भरता, आत्मविश्वास, औद्योगिकीकरण, गुणवत्ता व पर्यावरणसंबंधी शैक्षणिक क्षेत्रातील वृद्धीसाठी उपाययोजना अपघातीत करणे.

एमजीएनआरईजीएच्या अंतर्गत प्रमुख कामोंमध्ये खास गुंतवणूक काम, मातीसुधारणा, जलसंचयन, वनोन्नती, पेयजल प्रवाहन, पशुपालन व तुळशी निर्माण, सामुदायिक संस्थांची वाढ, राष्ट्रीय तरुणांची संगणक शिक्षण प्रशिक्षण, कृषी विकास योजनांची अनुप्रयोगिकता व माध्यमिक विद्यालय, स्वच्छतेचे प्रोत्साहन आणि नदी व नालांच्या दुर्गम इलाकांतील पहाटेची वाढ, आदी आहेत.

या योजनेच्या माध्यमातून ग्रामीण क्षेत्रातील दररोजच्या जीवनात बदल आहे. ह्या योजनेच्या माध्यमातून रोजगार प्राप्त करणाऱ्या लोकांना आत्मनिर्भरता मिळते, त्यांची आर्थिक स्थिती सुधारते आणि त्यांच्या जीवनात आशाचे अभाव आहेत. ह्या योजनेच्या माध्यमातून आर्थिक स्वराज्य आणि समावेशी समाजाची रचना करण्यात येते.

एमजीएनआरईजीए योजनेबद्दलच्या बरेच संदेशांनुसार, या योजनेचे लाभ घेणार्या लोकांचे स्वतंत्रपणे आणि समावेशी समाजाच्या निर्माणाचे एक महत्त्वाचे कारक आहे. ह्या योजनेचे उद्दिष्ट आपल्याला स्वतंत्रपणे, समावेशी समाज, आणि वास्तविक आर्थिक स्वराज्य मिळवण्यासाठी कामगारांना उद्दीष्ट रोजगार प्रदान करणे आहे. ह्या योजनेच्या माध्यमातून ग्रामीण जनतेला आपल्या भारतीय मूळभूत मूल्यांची ओळख करण्याची आणि आपल्या ग्रामीण क्षेत्रातील विकासाच्या मार्गावर सामावेशीकरणाची अवघड परिस्थिती मात्र आणणाऱ्या आपल्या कर्मचार्यांच्या मदतीची गरज आहे.

या योजनेच्या माध्यमातून राष्ट्रीय स्तरावरील सर्व ग्रामीण क्षेत्रांमध्ये जीवनशैलीचा आणि आर्थिक स्थितीचा सुधारणा होणार आहे. अत्यंत महत्त्वाचे असे कारण या योजनेची सर्व ग्रामीण जनतेला अवघड आणि स्वतंत्रपणे जीवनस्तर मिळवायला मदत करणार आहे. ह्या योजनेच्या माध्यमातून समृद्ध भारतीय ग्रामीण समाजाचा निर्माण होईल आणि गरीबीपासून मुक्ती मिळवावी लागेल.